Piping Hot Bees & Boisterous Buzz-Runners
Piping Hot Bees & Boisterous Buzz-Runners: 20 Mysteries of Honey Bee Behavior Solved.
Thomas D. Seeley
Princeton University Press, 2024
ISBN 9780691237695.
Thomas Seeley is een Amerikaanse bijengedragsonderzoeker, die de onderzoekstraditie van Karl von Frisch en Martin Lindauer over communicatie in een bijenvolk voortzet. Het boek behandelt een serie observaties en proeven over een tijdsspanne van zo’n 50 jaar. Seeley bouwt voort op de gevonden resultaten van Von Frisch en Lindauer, waarbij hem natuurlijk meer technische middelen ten dienste staan om individueel gedrag van bijen vast te kunnen leggen dan zijn voorgangers, met name het gebruik van videocamera’s.
De elegant opgezette experimenten verschaffen de lezer veel inzicht in het bijenvolk als besluitvormende eenheid. Het boek laat ook duidelijk zien wat een liefde Seeley koestert voor deze wonderbaarlijke wezens.
In dit boeiende boek ontrafelt hij in min of meer chronologische volgorde twintig vraagstukken rond het gedrag van honingbijen. Sommige hiervan kwamen al in zijn eerdere boeken uitgebreid aan de orde. Het boek is eigenlijk een optekening van zijn indrukwekkende carrière als bijenonderzoeker, geschreven in een heel persoonlijke en verhalende stijl.
Gegeven dat Seeley’s carrière zo’n 50 jaar beslaat, is het interessant om te lezen wat een grote tijdsspanne er vaak zit tussen het eerste prille onderzoeksidee en de uitwerking daarvan totdat het raadsel volledig is ontrafeld.
Doordat er veel verbanden bestaan tussen de 20 mysteries en veel onderzoek teruggrijpt op eerdere resultaten is het onvermijdelijk dat sommige zaken herhaald worden, maar gezien de ingewikkelde materie vind ik dat absoluut geen probleem.
Het is heel boeiend om te lezen hoe ogenschijnlijk simpele proefopzetten kunnen leiden tot uiterst gedetailleerde en wetenschappelijk rigoureuze conclusies.
Voor de proeven maakt hij vaak gebruik, naast het al vele malen genoemde Arnot Forest nabij Ithaca, New York State, van een geïsoleerde omgeving, zoals Appledore Island (in Maine, VS), een klein eiland met geringe drachtmogelijkheden en zonder andere bijenvolken, zodat hij de effecten nauwkeurig kan toeschrijven aan één factor. Had zulk onderzoek ook in de Nederlandse situatie tot stand had kunnen komen? Misschien moeilijker. Anderzijds verrichtten Von Frisch en Lindauer hun observaties ook in een omgeving waar wel degelijk andere bijenvolken en drachtbronnen aanwezig waren.
‘Mysteries solved’, zegt de ondertitel. Maar tegelijkertijd geeft Seeley ook aan dat er nog heel veel te onderzoeken valt. Eén mensenleven is te kort om de bijen volledig te doorgronden, maar hij schetst de weg die opvolgers kunnen gaan om nog meer geheimen te ontrafelen.
Dit boek is een aanrader voor iedereen. Bijenhouders, maar ook diergedragswetenschappers, zullen hierna met nóg meer verwondering en bewondering kijken naar de honingbij.
De lijst van onderzoeksvragen die Seeley stelt:
- Hoe voorkomt een bijenvolk verstikking, met name door een te hoog oplopen van het CO2 gehalte?
- Welke criteria hanteren zwermbijen bij de beoordeling van de kwaliteit van een nieuwe behuizing? Deze vraag kwam al uitgebreid ter sprake in Seeley’s boek Honeybee Democracy.
- Hoe zoeken speurbijen naar nestplekken? Het vinden van een nestruimte met de juiste afmetingen is van levensbelang voor een zwerm.
- Hoe verloopt de besluitvorming in de zwerm over de definitieve keuze van een nieuwe nestholte?
- Is er consensus of quorum? Oftewel moeten alle speurbijen het met elkaar eens zijn of is er daar slechts een minimum aantal bijen voor nodig?
- Hoe wordt de zwerm voorbereid op het aanstaande vertrek? Wanneer is de zwerm er klaar voor?
- Wat is het signaal voor het onmiddellijke vertrek?
- Hoe wordt de zwerm naar de nieuwe nestruime gegidst? Hoe is de zwerm er zeker van dat de koningin ook in de zwerm zit?
- Hoe flexibel zijn de bijen in een zwerm in het communiceren over een nieuwe nestruimte?
- Hoe wordt de boodschap van moergoedheid door het volk heen verspreid?
- Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen Apis mellifera, cerana, florea en dorsata?
- Hoe verloopt het delen van informatie in een volk over voedselbronnen? Hoe organiseert zich een volk rond het foerageren?
- Hoe ‘lezen’ bijen de informatie van terugkerende haalbijen?
- Hoe weet een volk of er dracht is en hoe beïnvloedt dit het gedrag van haalbijen en huisbijen die de nectar aannemen?
- Het raadsel van de trildans. Deze verschilt van de kwispeldans en de rondedans. Von Frisch nam deze trildans reeds waar, maar kon er geen verklaring voor geven.
- Zijn er twee recruteringsdansen of één?! Namelijk de kwispeldans en de rondedans. Of zijn dit in feite dezelfde dansen die slechts in intensiteit verschillen?
- Wat voor rol spelen de movers en shakers in een volk dat zich voorbereidt op zwermen?
- Wat zijn de ins en outs van zichzelf en elkaar verzorgen (respectievelijk autogrooming en allogrooming)?
- Hoe vindt regulering van de watervoorraad plaats in een volk dat watergebrek heeft?
- Hoe wordt propolis verzameld en gemaakt en hoe wordt er gecommuniceerd over de behoefte hieraan?